Realia gospodarki rynkowej przyzwyczaiły nas do tego, że ceny na poszczególne dobra wyznacza równowaga między popytem a podażą, ale również czynniki wpływające na możliwość jej swobodnego kształtowania. Będą to np. ilość podmiotów oferujących konkretne towary i istnienie między nimi realnej konkurencji, możliwość zrealizowania dostawy w sprecyzowanych terminach oraz szanse na ich zastąpienie innymi produktami czy prawdopodobieństwo nieoczekiwanych zdarzeń – katastrof naturalnych bądź zdarzeń politycznych.
Realia gospodarki rynkowej przyzwyczaiły nas do tego, że ceny na poszczególne dobra wyznacza równowaga między popytem a podażą, ale również czynniki wpływające na możliwość jej swobodnego kształtowania. Będą to np. ilość podmiotów oferujących konkretne towary i istnienie między nimi realnej konkurencji, możliwość zrealizowania dostawy w sprecyzowanych terminach oraz szanse na ich zastąpienie innymi produktami czy prawdopodobieństwo nieoczekiwanych zdarzeń – katastrof naturalnych bądź zdarzeń politycznych. W przypadku surowców ceny ustalają się zwykle na największych giełdach towarowych świata, gdzie producenci i inwestorzy zawierają kontrakty na dostawę określonych materiałów. W ten sam sposób sprzedawane są również metale, a ich ceny, podobnie jak na rynku papierów wartościowych ustalają się na różnych poziomach, choć w przypadku giełd towarowych mimo licznych spekulacji i zmieniających się trendów inwestycyjnych związki z realną gospodarką pozostają znacznie silniejsze. Od notowań giełdowych poszczególnych metali zależą ceny, jakie trzeba płacić za poszczególne półprodukty. Koszt blach aluminiowych czy miedzianych prętów w dużej mierze zależy od tego, ile trzeba płacić za miedź i aluminium na rynkach towarowych. Przekonajmy się, od czego zależą notowania metali na światowych giełdach i zobaczmy, jakie czynniki mają tu decydujący wpływ.
Co wpływa na kształtowanie się cen na światowych giełdach metali?
Metale są sprzedawane na różnych giełdach towarowych rozsianych po całym świecie. Ich ceny są jednak ustalane na kilku głównych giełdach, które mają największe znaczenie dla światowej gospodarki ze względu na swój wolumen obrotu. Największe rynki, na których handluje się metalami to Londyńska Giełda Metali (London Metal Exange – LME), nowojorska COMEX (Commodity Exchange), chicagowska CME Group (Chicago Mercantile Exchange Group) oraz giełda w Szanghaju SHFE (Shanghai Futures Exchange), ale także ZCE (Zhengzou Commodity Exchange) czy DCE (Dalian Commodity Exchange). Warto pamiętać, że metale są także notowane na wielu rynkach regionalnych i lokalnych, choć ceny w poszczególnych obszarach geograficznych są ze sobą dość ściśle skorelowane. Towary na giełdach są sprzedawane w ramach różnych transakcji. Są to zarówno transakcje terminowe tzw. futures zawierane przez inwestorów z odpowiednim wyprzedzeniem np. jedno- lub trzymiesięczne, a także kontrakty natychmiastowe – spot realizowane w ciągu 2-3 dni i cash z natychmiastowym finalizowaniem umowy. W obrocie giełd towarowych znajdują się także różne inne instrumenty pochodne, jednak nie są one aż tak rozbudowane, jak na rynkach finansowych.
Na rynkach notowane są wszystkie metale z podziałem na poszczególne kategorie. Znaleźć można zarówno stal w rozmaitych kategoriach – m.in. złomu stalowego, stali zbrojeniowej, węglowej, jak i metale kolorowe np. aluminium, miedź, cynk, nikiel, cynę, ołów. Handluje się także metalami rzadkimi np. molibdenem czy kobaltem oraz metalami szlachetnymi, a zatem złotem, srebrem, platyną i palladem. Ceny surowców notowanych na giełdach są podawane dla ściśle określonych rodzajów danego metalu zarówno, jeśli chodzi o wystandaryzowanie asortymentu, jak i czystość metalu. W przypadku LME ceny aluminium są podawane dla metalu o czystości 99,70% w formie wylewek, miedź to katoda A (Cu-CATH-1), zaś cynk to metal o czystości 99,995% w formie wylewek.
Daleko posunięta standaryzacja produktów przy jednoczesnym ograniczeniu różnorodności gwarantuje wysoką przejrzystość trendów rynkowych, co byłoby niemożliwe, gdyby ustalano oddzielne notowania dla wszystkich oferowanych stopów, tym bardziej iż zakupów na giełdach towarowych dokonują wyłącznie najwięksi producenci i odbiorcy metali, którzy na tej podstawie wyznaczają ceny konkretnych wyrobów. Takie podejście ułatwia zadanie wszystkim analitykom, którzy zajmują się śledzeniem trendów i planowaniem poszczególnych transakcji. Jest to tym wygodniejsze, że wszystkie ceny są zawsze pochodną surowca podstawowego.
Jakie czynniki mogą wpływać na zmiany cen poszczególnych metali?
Ceny metali zależą zarówno od strony podażowej, a więc oferty firm zajmujących się wydobyciem lub pozyskiwaniem surowców z recyklingu, jak i popytowej, a zatem składającej się na zapotrzebowanie nabywców na konkretny metal. Po stronie podażowej o cenie decyduje kilka podstawowych czynników – dostępność złóż i ich zasobność, koszty wydobycia związane z utrzymaniem kopalni, całym procesem przetopu rudy lub w przypadku recyklingu koszt gromadzenia surowca, jego oczyszczania oraz przerobu. We wszystkich tych procesach liczyć się będą takie kwestie jak energochłonność stosowanych technologii, koszty transportu, a więc także ceny paliw. Ważne są ewentualne zawirowania związane z lokalizacją geograficzną złóż i miejsc przetwarzania – katastrofy naturalne mogące uszkodzić infrastrukturę lub wpłynąć na przerwanie szlaków transportowych, niestabilność polityczna czy wprowadzane lub znoszone przez różne państwa cła importowe i eksportowe, a także wysokość nakładanych podatków.
Lista czynników wpływających na zapotrzebowanie na konkretny metal jest dużo dłuższa. Najważniejsza będzie oczywiście ogólna kondycja światowej gospodarki i największych konsumentów danego surowca. Istotna będzie sytuacja w wykorzystujących metal branżach – prognozowana kondycja przedsiębiorstw i możliwy poziom sprzedaży. Znaczenie mają stosowane przez odbiorców technologie wytwarzania i związane z nimi koszty oraz ograniczenia np. konieczność zakupu praw do emisji. Liczyć będą się zachowania nabywców dóbr, w których wykorzystywany jest każdy z metali. Dość duże znaczenie mają powiązania między poszczególnymi metalami – wiele z nich jest używanych w rozmaitych branżach równocześnie. Znaczenie mają też ceny nośników energii, która będzie niezbędna do dalszego przetwarzania i wykorzystywania zakupionych surowców.
Duże znaczenie dla notowań poszczególnych metali mają kursy walutowe. W zależności od tego, w jakiej walucie rozliczana jest konkretna transakcja, wzrost lub spadek jej ceny może mieć okazać się istotny dla zwyżki albo obniżki kursu dla kupujących działających na różnych rynkach. Równie istotny jest poziom prowadzonych na danym metalu spekulacji. Nie można bowiem zapominać, że metale podobnie jak inne towary są traktowane nie tylko jako surowce wykorzystywane do produkcji, ale także jako dobra inwestycyjne, kupowane z nadzieją na szybkie pomnożenie kapitału, czy przy grze na zwyżkę, czy na zniżkę wartości co na rynku transakcji terminowych jest bardzo popularne.
Jakie czynniki mogą wpływać na zmiany cen poszczególnych metali?
Ceny poszczególnych metali zwykle kształtują się w oddzielnych trendach, zależących jednak od ogólnych tendencji rynkowych. Notowania wielu z nich są w niektórych okresach dość silnie ze sobą skorelowane, jednak na ogół będą determinowane przez rozmaite zdarzenia, więc rozbieżności i wahania okresowe potrafią być bardzo duże. W przypadku stali, która jest używana w wielu gałęziach przemysłu, ceny w największym stopniu zależą od ogólnoświatowej koniunktury gospodarczej – m.in. ilości realizowanych na głównych rynkach inwestycji budowlanych oraz kondycji przemysłu samochodowego, a w pewnym stopniu także sektora zajmującego się budową maszyn. Ceny aluminium są uzależnione od sytuacji w branży produkcji środków transportu – głównie samochodów i samolotów, a także w budownictwie oraz przy wytwarzaniu opakowań. Znaczącymi odbiorcami aluminium są też przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją maszyn i urządzeń oraz dóbr konsumpcyjnych. Jeśli chodzi o miedź, to jest ona wykorzystywana przede wszystkim w elektrotechnice i elektronice, zapotrzebowanie na nią będzie więc dość silnie związane z ogólnymi trendami popytu na energię elektryczną, a w dużej mierze także z ewentualnym rozwojem elektromobilności.
Gdy w grę wchodzi popyt na metale, których notowania są w wielu okresach silnie skorelowane z ceną innych, to dobrym przykładem jest tu cynk, który w ponad połowie globalnego zużycia jest wykorzystywany do wykonywania powłok zabezpieczających stal, będzie więc ściśle połączony z zapotrzebowaniem na nią. Cynk jest też niezbędny do wytwarzania mosiądzu, będzie więc w pewnym zakresie związany z ceną miedzi. Notowania niklu są silnie złączone z sytuacją w przemyśle samochodowym, ale także chemicznym i petrochemicznym, gdzie stosuje się go się go jako katalizator wielu reakcji. Notowania metali, które występują stosunkowo rzadko np. kobaltu czy molibdenu, silnie zależą od sytuacji w konkretnych branżach. W przypadku kobaltu będzie to produkcja akumulatorów i baterii, ale również w przemysł lotniczy i kosmiczny. Kurs molibdenu będzie zarówno skorelowany z ceną stali, ponieważ jest on używany przede wszystkim jako dodatek stopowy, jak i w stosowany w przemyśle lotniczym, ale także chemicznym, gdzie jest używany jako katalizator umożliwiający zachodzenie różnych reakcji.
Na ceny poszczególnych metali w dużym stopniu wpływa struktura geograficzna popytu i podaży. W pierwszym przypadku znaczenie ma sytuacja na rynkach będących głównymi odbiorcami danego metalu – z reguły są to najsilniejsze i największe światowe gospodarki, w których skupiona jest produkcja poszczególnych sektorów – chińska, amerykańska, a w pewnym ograniczonym zakresie także europejska. Równie ważne są miejsca występowania złóż z uwagi na możliwe zawirowania polityczne, katastrofy naturalne czy niepokoje społeczne. Im bardziej i równomierniej są one rozproszone, tym mniejszy będzie wpływ tego czynnika. Przykładem surowca, którego podaż jest w dużym stopniu uzależniona od stosunkowo mało stabilnego regionu, będzie kobalt wydobywany głównie w Kongu. Inna będzie sytuacja molibdenu, który, choć rozproszony, to znajduje się w złożach zlokalizowanych w Chinach, USA i Chile oraz kilkunastu innych państwach. Rozproszona jest również produkcja stali i aluminium.
Znaczny wpływ na ceny metali mają także wydarzenia polityczno-gospodarcze, np. wojny handlowe, wprowadzane przez różne kraje cła oraz polityka związania z ochroną środowiska, powodująca przenoszenie produkcji do krajów, w których te kwestie nie są zbyt rygorystycznie regulowane. Na popyt na poszczególne metale wpływa wprowadzanie nowych technologii produkcji i zastępowanie jednych materiałów innymi. Przykładem może być zmiana technologii produkcji akumulatorów z opartej na niklu i kadmie na wykorzystującą głównie lit.
