Co to znaczy, że blacha jest ryflowana?

Wyroby z metalu są dostarczane w formie, która przyspieszy i ułatwi obróbkę, zmniejszając ilość operacji, jakie trzeba wykonać do przygotowania końcowego wyrobu. Do potrzeb konkretnych procesów technologicznych dostosowywane są zarówno parametry samego stopu, który może być np. poddany obróbce termicznej, powodującej jego zmiękczenie, jak i wymiary czy kształty. W przypadku metali przeznaczonych do obróbki skrawaniem wybierane są pręty o takiej średnicy, która pozwoli na usunięcie jak najmniejszej warstwy naddatku podczas toczenia, co przyczynia się do mniejszego zużycia noży tokarskich i skrócenia potrzebnego na całą operację czasu. Przy produkcji rur wybiera się z kolei taśmy o odpowiedniej grubości, ale również takiej szerokości, by wystarczyło jedynie wyrównujące sfrezowanie jej krawędzi przed przystąpieniem do walcowania. Podobna zasada obowiązuje w przypadku blach, które mogą być dobrane pod względem wymiarów i wstępnie obrobione. Powszechnie wykorzystuje się np. blachy perforowane, lecz również stalowe lub aluminiowe blachy ryflowane. Blachy ryflowane są najlepszym przykładem tego, jak prawidłowe przygotowanie powierzchni materiału może wpłynąć na przyspieszenie produkcji, zwłaszcza iż osiągnięcie takich efektów we własnym zakresie wymagałoby posiadania drogiego specjalistycznego sprzętu. Przyjrzyjmy się bliżej przeznaczeniu blach ryflowanych, zapoznajmy się z ich charakterystyką i sprawdźmy, w jakich zastosowaniach są używane najczęściej.

Charakterystyka aluminiowych blach ryflowanych

Z blachą ryflowaną mamy do czynienia wówczas, gdy na jej powierzchni znajduje się specjalnie stworzona faktura, która najczęściej przybiera postać zbliżoną kształtem do ziaren jęczmienia lub mocno spłaszczonej soczewki. Zgrubienia występujące na blachach tego rodzaju nazywane ryflami (a również łezkami) mają wysokość uzależnioną od grubości blachy – na najcieńszych może ona wynosić jedynie 0,5 mm, na grubszych nawet 2 mm, jednak najczęściej spotykaną wielkością są ryfle 1,5 mm. Ryflowanie występuje na ogół w kilku różnych wzorach. Do najpopularniejszych należą ryfle pojedyncze ułożone w rzędach, w których wzór jest naprzemiennie pochylony względem długości blachy pod kątem 45° oraz 135°. Poza wzorem pojedynczym występują też ryfle podwójne – w tym przypadku ryfle są zgrupowane w każdym rzędzie po dwa. Inną odmianą są ryfle pięciokrotne – ich grupy są ułożone również w naprzemiennych rzędach, a całość przypomina nieco obróconą pod kątem szachownicę, której pola składają się z ziarnowatych zgrubień i jest to najczęściej występujący wzór na rynku. Poza typowymi wzorami na blachach mogą być wykonane także ryflowania specjalne, jednak wykorzystuje się je głównie na cieńszych blachach używanych w celach dekoracyjnych.

Podstawowym celem wykonywania ryflowań jest zmniejszenie ryzyka poślizgnięcia się oraz ochrona powierzchni przed ścieraniem, a w niektórych przypadkach zapewnienie bardziej stabilnego chwytu. Blachy ryflowane są najczęściej wykorzystywane jako materiał do stworzenia nawierzchni w miejscach, w których pracownicy są szczególnie narażeni na ryzyko upadku. Jest to ważne, ponieważ potknięcia i poślizgnięcia stanowią największą grupę przypadków, jeżeli chodzi o przyczyny wypadków przy pracy, które kończą się poważnym urazem lub śmiercią. Poślizgnięcia mają miejsce wówczas, gdy do utraty stabilności i upadku dochodzi wskutek utraty kontaktu stóp z płaską powierzchnią. Ryzyko takiego zdarzenia wzrasta, gdy powierzchnia ma dużą gładkość, a z taką sytuacją mielibyśmy do czynienia w razie, gdyby skorzystano z gładkich blach.

Trzeba pamiętać, że na ryzyko poślizgnięcia się na płaskiej powierzchni mają wpływ także substancje, jakie mogą się na niej znaleźć. Dużym zagrożeniem są środki smarne – wycieki oleju czy plamy ze smaru o stałej konsystencji. Problemem są plamy wszelkiego rodzaju cieczy od wody po środki myjące. Na prawdopodobieństwo upadku wpływa także wysokie zapylenie czy występowanie oblodzenia. Niebezpieczeństwo upadku zwiększa się również znacznie, jeśli powierzchnia jest ustawiona pod kątem, zwłaszcza gdy jest on większy niż kilka stopni. Ryflowanie blachy pozwala na sprawne odprowadzanie wszelkich zalegających na niej substancji i umożliwia zwiększenie przyczepności, dzięki kontaktowi z wypukłościami, które blokują przesuwanie stopy w płaszczyźnie poziomej.

Zastosowania aluminiowych blach ryflowanych

Konieczność stosowania powierzchni antypoślizgowych w przypadku elementów budynków oraz części maszyn, urządzeń i konstrukcji wynika wprost z obowiązujących przepisów – Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, a także z aktów wykonawczych do Kodeksu pracy, w tym Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1999 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Regulacje te nie wskazują wprawdzie ani kryteriów antypoślizgowości, ani obowiązujących norm, jednak często pomocniczo stosuje się normy obowiązujące w innych krajach członkowskich UE, np. normę niemiecką DIN 51130, która podaje sposób określania tzw. krytycznego kąta poślizgu, tj. pochylenia, przy jakim człowiek ma trudności z utrzymaniem się na konkretnej powierzchni. W ramach tej normy za antypoślizgowe uznaje się nawierzchnie, dla których kąt krytyczny wynosi przynajmniej od 6 do 10°. W przypadku zagrożenia obecnością cieczy, pyłów czy smarów wymagane kąty poślizgu są znacznie wyższe i w zależności od rodzaju pomieszczenia wynoszą nawet powyżej 35° m.in. dla garbarni, czy zakładów przetwórstwa mięsnego.

Ze względu na swoją wysoką antypoślizgowość blacha ryflowana jest powszechnie używana jako materiał wykorzystywany do wykonania nawierzchni różnych elementów budynku – stopni schodów, pochylni, ramp, pomostów i kładek. Używa się jej do wykładania przejść w pobliżu zbiorników, włazów bądź drabin. Szeroko korzystają z niej również konstruktorzy maszyn, urządzeń i pojazdów. Z blachy ryflowanej robi się pokrycia wszelkiego rodzaju stopni, schodków czy przejść. Blacha ryflowana ma zastosowanie w przejściach, w pobliżu drzwi oraz na pomostach przeznaczonych dla operatora lub obsługi konkretnego urządzenia. Często blacha ryflowana jest używana w pojazdach – korzysta się z niej w miejscach, gdzie użytkownicy są szczególnie zagrożeni upadkiem – na podłogach, rozkładanych pochylniach i osłonach. Blacha tego rodzaju jest też stosowana w windach towarowych i osobowych. Ze względu na swoje właściwości bywa wykorzystywana na powierzchniach, po których poruszają się pojazdy – z blachy ryflowanej zazwyczaj powstają prowadnice w podnośnikach samochodowych, podłogi lawet, a także wszelkiego rodzaju trapy. Z użyciem blachy ryflowanej można się zetknąć w ładowniach niektórych samolotów transportowych i na pokładach jednostek pływających.

Trzeba wspomnieć, że blachy ryflowane coraz częściej są używane jako element architektoniczny oraz jeden z materiałów do wykańczania wnętrz. Są stosowane na tarasach, balkonach i podestach lub schodach nowoczesnych budynków biurowych oraz komercyjnych. Wykańcza się nią ściany, elementy mebli i stosuje jako ozdobną posadzkę czy nawet blat lady recepcyjnej albo stołu.

Właściwości aluminiowych blach ryflowanych

Zalety blach ryflowanych nie ograniczają się do antypoślizgowości i atrakcyjnego wyglądu. Aluminiowe blachy ryflowane mogą być wykonane ze stopów wytrzymałych na obciążenia mechaniczne i ścieranie, a przede wszystkim korozję. Znakomite parametry pod tym względem mają m.in. takie stopy jak PA4/AW6082 (AlSi1MgMn) charakteryzujący się wysoką wytrzymałością mechaniczną, dobrą odpornością na korozję oraz wysoką udarnością; PA6/AW2107 (AlCu4MgSi) mający wysoką wytrzymałość na rozciąganie i odporność zmęczeniową, a także wysoką spawalność, czy PA9/AW7075 (AlZn5,5MgCu) o wysokiej wysoką wytrzymałość mechanicznej i zmęczeniowej i bardzo dużej twardości; PA11/AW5754 (AlMg3) o bardzo wysokiej odporności na korozję, także w wodzie morskiej oraz w różnych atmosferach przemysłowych. Świetne parametry ma także aluminium niestopowe A1/W1050A (Al 99,5) o bardzo dobrej odporności na korozję, łatwe w obróbce i spawaniu. W przypadku aluminiowych blach ryflowanych największą popularnością cieszą się na ogół A1 i PA11, choć w zależności od warunków panujących przy konkretnej aplikacji są wybierane także inne stopy.

Blachy ryflowane mogą być łatwo poddawane wszystkim formom obróbki, nie ma zatem problemów z uzyskiwaniem z nich odpowiednich form przestrzennych do produkcji stopni, obudów czy innych elementów o złożonej geometrii. Blachy można precyzyjnie ciąć stosując zarówno tradycyjne piły taśmowe, jak i nowoczesne maszyny CNC. Ze względu na plastyczność materiału można je bez przeszkód giąć, również w skomplikowane kształty, a także bez przeszkód zgrzewać lub spawać.

Cieńsze blachy ryflowane najczęściej powstają, dzięki technologii tłoczenia, co sprawia, że są stosunkowo tanie, nie ma też przeszkód, by wykonywać na nich niemal dowolne wzory, co jest szczególnie ważne w przypadku blach wykorzystywanych w zastosowaniach dekoracyjnych. Grubsze blachy są na ogół wytwarzane w technologii walcowania, dzięki czemu ich spodnia strona jest płaska, w przeciwieństwie do blachy wytłaczanych. Blachy ryflowane są dostępne w arkuszach, zwykle są to 1000×2000, 1250×2500 oraz 1500×3000 cm.

W zależności od zastosowania należy zwrócić uwagę na stan umocnienia blach. W przypadku blach ryflowanych mamy do czynienia z utwardzeniem zgniotem, oznaczonym literą H oraz odpowiednim kodem cyfrowym. Pierwsza z cyfr określa rodzaj umocnienia 1 – umacniany wyłącznie zgniotem; 2 – umacniany i częściowo wyżarzony; 3 – umacniany i stabilizowany, 4 – umacniany i lakierowany. Druga cyfra odnosi się do stopnia umocnienia: 2 oznacza 1/4, 4 – 2/4, 6 – 3/4, a 8 – 4/4, natomiast 9 to kategoria „ekstra twardy”. Trzecia dodatkowa cyfra – w przypadku blach ryflowanych jest to „4” – zaznacza, że w tej sytuacji chodzi o arkusz blach albo taśmę z deseniem. Popularne oznaczenia stanu umocnienia aluminiowych blach ryflowanych to „H114”, „H244”.